Od dziś do 19 grudnia potrwa dziewiąta odsłona Festiwalu Literackiego Endemity. Tym razem tematem przewodnim jest choroba. To właśnie do niej podczas spotkań autorskich w Poznaniu, Gnieźnie i Wągrowcu będą nawiązywali zaproszeni gościnie i goście: Olga Hund, Barbara Klicka, Patrycja Sikora, Barbara Woźniak, Adam Leszczyński, Daniel Odija, Kacper Pobłocki oraz Janusz Schwertner. Festiwal odbędzie się w formule hybrydowej, wydarzenia będą transmitowane online.
Rozmowa z Marią Czarnecką, dyrektorką Festiwalu Literackiego Endemity.
Dziś o godzinie 18.00 w Centrum Kultury „Scena to dziwna” w Gnieźnie odbędzie sie spotkanie autorskie z Januszem Schwertnerem dotyczące książki „Szramy. Jak psychosystem niszczy nasze dzieci”, w której opisane zostały przykłady tragicznych warunków opieku psychiatrycznej dzieci na polskich oddziałach. Z kolei o godzinie 19.30 zaplanowano slam poetycki, czyli mieszanka poezji ze sztuką performatywną. Tematem przewodnim tegorocznego slamu jest Choroba.
Cały program festiwalu poniżej.
GNIEZNO
09.12 |Centrum Kultury Scena to dziwna_ul. Roosevelta 42
12:00 | „Wyspy (nie)odległe”. Warsztat czytelniczo-plastyczny dla dzieci (7-9 lat)
Prowadzenie: Marta Karalus-Kuszczak
Marta Karalus-Kuszczak – z wykształcenia historyczka sztuki, z zawodu edukatorka i animatorka kultury od lat związana z kulturą Gniezna.
18:00 |„Szramy. Jak psychosystem niszczy nasze dzieci”
Spotkanie autorskie z Januszem Schwertnerem
Prowadzenie: Paweł Bąkowski
Spotkanie ze współautorem wstrząsającego reportażu o stanie psychiatrii dziecięcej w Polsce. Zamieszczone w książce wypowiedzi rodziców, lekarzy i pracowników systemu służby zdrowia oraz samych pacjentów (dzieci i nastolatków) są zasadnym oskarżeniem niedziałającego systemu.
Janusz Schwertner/
dziennikarz Onetu. Zdobywca „europejskiego Pulitzera" 2021. Zwycięzca Grand Press
(2018, 2020), Nagrody im. Fikusa za dziennikarstwo najwyższej próby (2018, 2021) oraz Grand Prix
Nagrody Dziennikarzy Małopolski. Finalista Nagrody im. Torańskiej, oraz Nagrody im. Woyciechowskiego. Czterokrotnie wygrywał w konkursie „People Awards" Ringier Axel Springer Polska. Zwycięzca plebiscytu „Dobry Dziennikarz 2019”, laureat nagród „Zielona Gruszka”, „Zielony Prus" i „Człowiek z pasją". Zdobywca Grand Video Award. Współautor książek „Smoleńsk. 96 wspomnień", „Antyterroryści. Polskie siły specjalne w akcji", „Szramy. Jak psychosystem niszczy nasze dzieci" oraz „Zwierzak. Spowiedź policyjnego przykrywkowca". Prowadzi zajęcia z dziennikarstwa na Uniwersytecie SWPS.
Paweł Bąkowski – z wykształcenia antropolog kultury. Obecnie muzealnik, edukator,
popularyzator wiedzy. Interesuje się historią kultury i współczesnymi zjawiskami społecznymi.
Lokalny działacz pozarządowy i twórca.
19:30|Slam poetycki_Choroba
Prowadzenie: Maciej Mikulewicz
Slam, czyli mieszanka poezji ze sztuką performatywną, to wyjątkowe wydarzenie będące okazją
dla twórców do pokazania się przed szerszą publicznością. Zapraszamy wszystkich, którzy czują w sobie twórczą moc.
Tematem przewodnim tegorocznego slamu jest Choroba. Główna nagroda – 500 złotych. Regulamin jest dostępny na stronie internetowej www.endemity.pl. Zgłoszenia przyjmowane są w Centrum Kultury Scena to Dziwna w dniu wydarzenia – do godz. 19:15
Maciej Mikulewicz – absolwent filologii polskiej na UAM w Poznaniu. Organizator turniejów
i warsztatów slam poetry w Poznaniu, przy organizacji których współdziała z Centrum Kultury Zamek
oraz Fundacją KulturAkcja.
WĄGROWIEC
12.12 |Miejski Dom Kultury w Wągrowcu. Scena Galeria_ul. Kościuszki 55
18:00 | „Instrukcja dla ludzi nie stąd”
Spotkanie autorskie z Patrycją Sikorą
Prowadzenie: Maria Czarnecka
Spotkanie z nominowaną do Paszportów „Polityki” poetką jest poświęcone jej debiutanckiemu tomikowi „Instrukcja dla ludzi nie stąd”. Używając poezji jako narzędzia, autorka diagnozuje współczesną Polskę, punktując społeczne choroby – pustą religijność, państwo z dykty, kult celebrytów, nienawiść części społeczeństwa do pewnych grup, wyzysk pracowników, okrucieństwo wobec zwierząt czy obojętność na losy innych.
Patrycja Sikora/
poetka, slamerka, redaktorka. Urodzona w Wieruszowie w 1989 roku. Finalistka projektu Biura Literackiego Połów 2018. Nominowana do Nagrody Głównej XXIV OKP im. J. Bierezina i 7. Konkursu Poetyckiego Fundacji „Duży Format”. Za debiutancki tom „Instrukcja dla ludzi nie stąd” (WBPiCAK 2020) nominowana do Paszportów „Polityki” 2020. Wielokrotna laureatka slamów poetyckich. Publikowała m.in. w czasopismach „Kontent”, „Dwutygodnik”, „Czas Kultury”, „Helikopter”, „Mały Format”, „Tlen Literacki”, „Fabularie”, „Drobiazgi”, „Odra”. Redaktorka kwartalnika literackiego „Strona Czynna”, antologii wierszy „Jak długo będziemy musieli” i „Biji Rojava!”. Mieszka i pracuje w Poznaniu.
Maria Czarnecka – menadżerka kultury, prezeska Stowarzyszenia Antropologów Kultury „Etnosfera”, dyrektorka Festiwalu Literackiego Endemity.
19:45 | Monodram poetycki „Stascha, czyli płomień w oddechu"
Monodram na podstawie listów Stanisławy Przybyszewskiej
Przybyszewska to niesłusznie zapomniana pisarka międzywojnia, która świadomie skazała się na samotne życie w baraku i oddała je prawie w całości pisaniu. Doświadczała bólu, nałogu, choroby. Maria Janion zaliczyła ją w poczet męczenników egzystencji. W roli głównej: Jadwiga Wianecka Muzyka: Zandos.
Reżyseria: czervo_01 Realizacja: plazaciemnia.pl
Marcin Czerwiński_czervo_01/
literaturoznawca, poeta, redaktor. Reżyseruje spektakle w ciemności i prowadzi stronę plazaciemnia.pl. Autor książek o literaturze „Smutek labiryntu" i „Maszyna przecząca" oraz książki poetyckiej „Miniaturzyści esperanto" (papierwdole, 2020). Aktualnie pracuje nad książką o Przybyszewskiej. Mieszka we Wrocławiu.
Jadwiga Wianecka/
aktorka, absolwentka PWSFTviT w Łodzi. Występowała na deskach Teatru Śląskiego w Katowicach. Gra w serialach i filmach, obecnie można zobaczyć ją w kinie w filmie „Najmro" w reżyserii Mateusza Rakowicza, w którym wcieliła się w postać żony Teplica. W ramach stypendium ZAiKS stworzyła autorski projekt „Dykcja empatyczna", który jest symbolicznym zapisem spotkania z Porozumieniem Bez Przemocy (wg Marshalla Rosenberga). Osobowość transportowa – zdecydowanie rower.
Zandos/
związany z muzyką od lat 90., brał udział w rozmaitych projektach i zespołach, m.in. Vanadium, MC Skłodowska, Nacht und Nebel, Cabaret Grey, Obok Magla, Len.
POZNAŃ
17.12| Dom Tramwajarza. Sala Amarantowa_ul. Słowackiego 19
18:00| „Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu”
Spotkanie autorskie z Adamem Leszczyńskim
Prowadzenie: Andrzej W. Nowak
Spotkanie z Adamem Leszczyńskim, który podjął się opisania około tysiącletniej polskiej historii przez pryzmat historii klasy ludowej, czyli chłopstwa – zdecydowanej większości społeczeństwa, pozbawionej najczęściej głosu i politycznej reprezentacji. „Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu” to historia wyzysku, sprzeciwu i buntów oraz relacji władzy i jej uzasadnień.
Adam Leszczyński/
socjolog, historyk, dziennikarz. Profesor Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Współzałożyciel portalu OKO.press, należy do zespołu „Krytyki Politycznej”. Autor m.in. książek „Eksperymenty na biednych. Polityczny, moralny i ekonomiczny spór o to jak pomagać skutecznie”, „No dno po prostu jest Polska. Dlaczego Polacy tak bardzo nie lubią swojego kraju i innych Polaków”.
Andrzej W. Nowak – pracownik Wydziału Filozoficznego UAM. Interesuje się problematyką z zakresu ontologii, w tym społecznej, studiów nad nauką oraz socjologią wiedzy. Popularyzator na gruncie polskim teorii nowoczesnego systemu-świata Immanuela Wallersteina, szczególnie zainteresowany studiami nad półperyferyjnością. Ważną częścią jego zainteresowań jest badanie kontrowersji naukowo-społecznych. Próbuje łączyć ontologiczną wrażliwość posthumanizmu z prometejską obietnicą nowoczesności i Oświecenia. Autor książek „Wyobraźnia ontologiczna” i „Podmiot, system, nowoczesność” oraz współautor, wraz z K. Abriszewskim i M. Wróblewskim, pozycji „Czyje lęki? Czyja nauka? Struktury wiedzy wobec kontrowersji naukowo-społecznych”, kilkudziesięciu artykułów naukowych, aktywny uczestnik życia naukowego i publicznego, okazjonalnie publicysta, obecny także w blogosferze.
20:15| “Chamstwo”
Spotkanie autorskie z Kacprem Pobłockim
Prowadzenie: dr Jan Wasiewicz
Spotkanie z Kacprem Pobłockim, autorem książki „Chamstwo”, to wyprawa do pańszczyźnianej Polski.
Historia codzienności polskich chłopów i chłopek, przemocy, patriarchatu, przedstawiona z zupełnie nowej perspektywy.
Kacper Pobłocki/
doktor habilitowany nauk humanistycznych, antropolog społeczny i historyczny, wykładowca w interdyscyplinarnym Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwent Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie, University College w Utrechcie oraz stypendysta Uniwersytetu Miejskiego w Nowym Jorku. Autor książek „Kapitalizm. Historia krótkiego trwania” oraz „Chamstwo”. Współautor „Anty-bezradnika przestrzennego” (napisanego z Lechem Merglerem i Maciejem Wudarskim) oraz „Architektury niezrównoważonej” (z Bogną Świątkowską). Jego praca doktorska „The Cunning of Class: Urbanization of Inequality in Post-War Poland” została wyróżniona Nagrodą Prezesa Rady Ministrów, a „Kapitalizm. Historia krótkiego trwania” otrzymał Nagrodę „Economicus” dla najlepszej polskiej książki ekonomicznej roku. Pobłocki opublikował także wiele artykułów i opracowań z zakresu antropologii i socjologii miasta. W latach 2009–2014 pomagał w powstawaniu i rozwoju ruchów miejskich w Polsce, m.in. jako koordynator merytoryczny pierwszego Kongresu Ruchów Miejskich.
dr Jan Wasiewicz – adiunkt w Katedrze Historii Sztuki i Filozofii na Wydziale Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, wykładowca filozofii i etyki na Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu oraz semiotyki w Collegium Da Vinci. Jego główne zainteresowania skupiają się obecnie wokół obecności chłopskiego dziedzictwa w polskiej pamięci zbiorowej. Na ten temat opublikował kilkanaście artykułów naukowych i popularnonaukowych, m.in. w „Kulturze Współczesnej” oraz „Le Monde Diplomatique. Edycja polska”. Był także współautorem prac zbiorowych: „Polskie miejsca pamięci. Dzieje toposu wolności” (2014), wydanej pod auspicjami Narodowego Centrum Kultury, „Chłopska (nie)pamięć. Dziedzictwo chłopskości w polskiej literaturze i kulturze” (Universitas, 2019), gdzie zamieścił teksty na temat buntów i oporu chłopskiego oraz „Historia. Pamięć. Świadomość” (2021), opublikowanej przez wrocławski oddział IPN, gdzie pisał na temat metachłopskiej wspólnoty postpamięci. W najbliższym czasie w Instytucie Wydawniczym „Ksiażka i Prasa” ukażą się także dwie jego pozycje poświęcone tej tematyce. Zajmuje się również interdyscyplinarnie rozumianą problematyką nihilizmu i refleksją nad religią. Jest m.in. autorem książki „Oblicza nicości. Z dziejów nihilizmu europejskiego w XIX wieku” (2010), opublikowanej w serii „Monografie Fundacji Nauki Polskiej” oraz monografii wydanej w formie elektronicznej „Między nicością a boskością. Z rozważań wokół nihilizmu, sztuki, podmiotowości, pamięci i religii” (2021).
18.12| Galeria Miejska Arsenał_siedziba tymczasowa_ul. Szyperska 8/2
17:00| „Zdrój”
Spotkanie autorskie z Barbarą Klicką
Prowadzenie: Olga Wróbel
Spotkanie z autorką, która historią kobiecego uprzedmiotowionego ciała opowiada o poczuciu bezradności i niemocy wobec opresyjnego otoczenia.
Barbara Klicka/
debiutowała jako poetka w 2000 roku, w 2012 wydała tomik „same same” (Instytut Mikołowski), nominowany do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius. W 2015 r. ukazała się książka „nice” (WBPiCAK), za którą otrzymała Silesiusa i Nagrodę Literacką Gdynia. W 2017 roku napisała poemat sceniczny „Elementarz”. Został on wystawiony na scenie Teatru Narodowego w Warszawie w reżyserii Piotra Cieplaka. W 2019 roku zadebiutowała jako prozaiczka powieścią „Zdrój” (W.A.B.). Została ona nominowana do Nagrody Literackiej Gdynia i do Nagrody Conrada. W 2021 roku ukazała się jej nowa książka poetycka „allel” (Wydawnictwo J). Kuratorka i współtwórczyni wielu przedsięwzięć artystycznych m.in projektu „Nowy Tajny Detektyw”, festiwalu „Podlasie SlowFest” (w latach 2017-19), czy Festiwalu Europejski Poeta Wolności (od 2019 r.). Była redaktorką kwartalnika o żydowskiej literaturze i sztuce „Cwiszn”. Współpracuje z Wydawnictwem Filtry, pisuje felietony do „Dialogu”.
Olga Wróbel – z wykształcenia kulturoznawczyni, z zawodu muzealniczka. Pisze o książkach na łamach bloga Kurzojady, współpracuje z „Krytyką Polityczną”, „Dwutygodnikiem” i magazynem „Książki”. Jako recenzentka wewnętrzna doradza w wydawnictwach WAB, Znak i Filtry.
18:30| “Niejedno”
Spotkanie autorskie z Barbarą Woźniak
Prowadzenie: Joanna Roszak
Wykładowca etyki z Krakowa wraca do rodzinnego miasta Tarnowa, żeby opiekować się chorym na Alzheimera ojcem. „Niejedno” przeplata obrazy znikania bliskiej osoby z przemyśleniami na temat etyki w medycynie.
Barbara Woźniak/
autorka powieści „Niejedno”, która jest jej debiutem prozatorskim. Laureatka Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO. Doktorka nauk społecznych, adiunktka na UJ, gdzie zajmuje się gerontologią. Mieszka w Krakowie.
Joanna Roszak – poetka (autorka m.in. „Tego dnia”, „Przyszli niedokonani”, „Ploso”). Ostatnio wydała książki: „Miejsce i imię. Poeci niemieckojęzyczni żydowskiego pochodzenia” (2014), „Słyszysz synagoga. Wychodząc spod poznańskiej synagogi przy Wronieckiej” (2015) oraz „Żuraw z origami. Opowieść o Józefie Rotblacie” (2019). Zredagowała m.in. monografie poświęcone: F. Pessoi, I. Bachmann, P. Celanowi, M. Świetlickiemu, N. Sachs, P. Matywieckiemu, musicalom. Współfundatorka i wiceprezeska Fundacji Józefa Rotblata, profesorka w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Laureatka Nagrody im. Romana Czerneckiego za rok 2021.
20:00| Monodram poetycki "Stascha, czyli płomień w oddechu"
Monodram na podstawie listów Stanisławy Przybyszewskiej
Przybyszewska to niesłusznie zapomniana pisarka międzywojnia, która świadomie skazała się na samotne życie w baraku i oddała je prawie w całości pisaniu. Doświadczała bólu, nałogu, choroby. Maria Janion zaliczyła ją w poczet męczenników egzystencji. W roli głównej: Jadwiga Wianecka Muzyka: Zandos.
Reżyseria: czervo_01 Realizacja: plazaciemnia.pl
Marcin Czerwiński_czervo_01/
literaturoznawca, poeta, redaktor. Reżyseruje spektakle w ciemności i prowadzi stronę plazaciemnia.pl. Autor książek o literaturze „Smutek labiryntu" i „Maszyna przecząca" oraz książki poetyckiej „Miniaturzyści esperanto" (papierwdole, 2020). Aktualnie pracuje nad książką o Przybyszewskiej. Mieszka we Wrocławiu.
Jadwiga Wianecka/
aktorka, absolwentka PWSFTviT w Łodzi. Występowała na deskach Teatru Śląskiego w Katowicach. Grywa w serialach i filmach, obecnie można zobaczyć ją w kinie w filmie „Najmro" w reżyserii Mateusza Rakowicza, w którym zagrała postać żony Teplica. W ramach stypendium ZAiKS stworzyła autorski projekt „Dykcja empatyczna", który jest symbolicznym zapisem spotkania z Porozumieniem Bez Przemocy (wg Marshalla Rosenberga). Osobowość transportowa – zdecydowanie rower.
Zandos/
związany z muzyką od lat 90., brał udział w rozmaitych projektach i zespołach, m.in. Vanadium, MC Skłodowska, Nacht und Nebel, Cabaret Grey, Obok Magla, Len.
19.12| Skład Kulturalny_ul. Szamarzewskiego 4/6
17:00| “Pusty przelot”
Spotkanie autorskie z Danielem Odiją
Prowadzenie: Kinga Piotrowiak-Junkiert
Spotkanie z Danielem Odiją, autorem opowieści o rozpadzie więzi w obliczu choroby psychicznej. Schizofrenia jednego z braci zmienia mikro- i makroświat rodziny, stawiając ją przed koniecznością przedefiniowania życia swojego i swoich najbliższych.
Daniel Odija/
prozaik, scenarzysta komiksowy, dziennikarz, animator kultury. Autor zbiorów opowiadań „Szklana huta” i „Przezroczyste głowy” oraz powieści „Ulica”, „Tartak”, „Niech to nie będzie sen”, „Kronika umarłych” i najnowszej – „Pusty przelot”. Publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym”, „Gazecie Wyborczej”, „Playboyu” oraz antologiach literatury współczesnej. Laureat wielu nagród literackich, dwukrotnie nominowany do Literackiej Nagrody Nike. Otrzymał również nominację do Nagrody im. Józefa Mackiewicza oraz Europejskiej Nagrody Literackiej. Jego proza została przetłumaczona na kilkanaście języków.
Kinga Piotrowiak-Junkiert – poetka, badaczka, tłumaczka i redaktorka. Adiunktka w Instytucie Lingwistyki Stosowanej UAM, autorka monografii „Świadomość zwrócona przeciwko sobie samej. Imre Kertész wobec Zagłady” (Warszawa, 2014) oraz „Od idylli do ironii. Literatura węgierska wobec Zagłady w latach 1944-1948” (2020). Członkini redakcji „Porównań” i „Narracji o Zagładzie”. Ostatnio w jej przekładzie ukazały się książki: „Imre Kertész, Ostatnia gospoda” (W.A.B, 2016), „Géza Röhrig, Oskubana papuga Rebego. Zmyślone opowieści chasydzkie” (Austeria 2016) oraz „Zoltán Halasi, Droga do pustego nieba” (Nisza 2017). Autorka tomu „Pieśni Myrmidonu” (Dom Literatury w Łodzi, 2019).
18:30| Spotkanie autorskie z Olgą Hund
Prowadzenie: Antonina Tosiek
Spotkanie z Olgą Hund, autorką mocnego debiutu „Psy ras drobnych”, będącego kobiecym świadectwem funkcjonowania w zamkniętej przestrzeni szpitalnej. Szpital psychiatryczny w jej ujęciu to antyarka na której znajdujący się ludzie są przygnębieni i zbędni.
Olga Hund/
pisarka i tłumaczka. Autorka książek: „Psy ras drobnych” i „Łyski liczą do trzech”. Za tę pierwszą pozycję otrzymała Nagrodę Literacką im. Witolda Gombrowicza i Nagrodę im. Josepha Conrada oraz nominację do Nagrody Literackiej Gdynia.
Antonina Tosiek – krytyczka literacka i teatralna. Badaczka XX-wiecznej diarystyki ludowej. Laureatka Studenckiego Nobla w kategorii Literatura i Dziennikarstwo. Autorka debiutanckiej książki poetyckiej „storyrelling” (Biuro Literackie, 2021). Doktorantka w Szkole Doktorskiej UAM. Wiersze oraz teksty krytyczne o literaturze i teatrze publikowała m.in. w „Piśmie”, „Przekroju”, „Dwutygodniku” i „Małym Formacie”.
(opr. M. Januchowski)